एखाद्या चांगल्या कामाला मिळालेले पुरस्कार अनेक अर्थाने मोलाचे असतात. विशेषत: जेव्हा पुस्तकाला पुरस्कार मिळतो त्यात लेखकाची लेखनप्रक्रिया जशी महत्त्वाची असते, तशीच प्रकाशकाची निर्मितिप्रक्रियाही महत्त्वाची असते. संपादकापासून आर्टिस्टपर्यंत आणि मुद्रितशोधनापासून छपाई-बांधणीपर्यंत एक मोठी टीम पुस्तकाला रूप आणि आकार देत असते. म्हणूनच लेखकाला किंवा पुस्तकाला मिळणाऱ्या पुरस्कारांत या टीमचाही हातभार असतो, असं आम्ही मानतो.
२०२१ सालची सुरुवात रोहन प्रकाशनासाठी आनंदाची वार्ता घेऊन आली. अखिल भारतीय मराठी प्रकाशक संघातर्फे ‘रोहन प्रकाशन’ला चार पुरस्कार जाहीर झाले. पुस्तकाचं नाव व साहित्यप्रकार पुढीलप्रमाणे :
- वा ! म्हणताना… (उत्कृष्ट निर्मिती – ललितेतर / लेखक : डॉ. आशुतोष जावडेकर)
- वा ! म्हणताना… (मुखपृष्ठ, प्रौढ – ललितेतर / चित्रकार : अन्वर हुसेन )
- अंधाराचं गाव (मुखपृष्ठ, बाल / चित्रकार : राजेश भावसार)
- बबडू बँकेत (उत्कृष्ट निर्मिती / लेखक : विजय तांबे)
या पुरस्कारांपाठोपाठ ‘रोहन’ला आणखी एक महत्त्वाचा पुरस्कार जाहीर झाला तो ‘तू माझी चुटकी आहेस’ या पुस्तकासाठी लेखक फारूक काझी यांना. ‘चंद्रपूर, सूर्यांश साहित्य संस्थे’तर्फे हा पुरस्कार दिला जातो. लहान मुलांचं भावविश्व उलगडणाऱ्या या पुस्तकाची ही यथोचित दखल आहे.
वा! म्हणताना
संगीत, साहित्य, वैद्यकीय क्षेत्र अशा विविध क्षेत्रांमध्ये लीलया मुशाफिरी करणारं तरुण व्यक्तिमत्त्व म्हणून डॉ. आशुतोष जावडेकर यांची ख्याती आहे. त्यांनी दंतवैद्यकाची पदवी घेतलेली असली तरी त्यासोबतच त्यांनी इंग्रजी साहित्यात प्रथम क्रमांकासह एम.ए केलं आहे. डिस्कोर्स समीक्षा व स्थलांतर वाङ्मय हे प्रधान अभ्यासविषय असून त्यावरील त्यांचा इंग्रजी शोधनिबंध प्रसिद्ध आहे.
संगीतविषयक पुस्तकांबरोबर त्यांनी कादंबरीलेखन केलं असून या पुस्तकांना महत्त्वाचे पुरस्कार लाभले आहेत. याशिवाय त्यांनी संगीतकार व गायक म्हणून तीन संगीत व्हिडिओंची निर्मिती केली आहे. मुंबई विद्यापीठ, मदुरा कॉलेज (मदुराई), आयआयएएस (सिमला) व शिवाजी विद्यापीठ (कोल्हापूर) इत्यादी ठिकाणी इंग्रजीमध्ये साहित्य विषयावर प्रमुख.
‘‘अनेकदा जे समीक्षकीय लेखन समोर येतं ते तांत्रिक, कोरडं आणि संज्ञांच्या जंजाळात अडकलेलं असं असतं. शास्त्रीय लेखन हे नेहमीच तांत्रिक असतं. ते ती विद्याशाखा सोडून पटकन सगळ्यांना कळेल किंवा कळावं अशी अपेक्षाही काहीशी अवास्तव असते. भाषाशास्त्रीय समीक्षा ही तशी असते. त्यात काही मुळात चूक आहे असं नाही. चुकतं हे की, अशी समीक्षा लिहिणं आणि वाचणं हे अभ्यासाचं सोडून साहित्य-व्यासंग मिरवण्याचं ठिकाण बनतं. मग उगाच अस्तित्ववाद वगैरे शब्द गप्पांमध्ये घुसले-घुसवले जातात. त्या शब्दांचा किंवा संकल्पनांचा काही दोष नसतो. ते शब्द आढ्यतेने वापरणाऱ्या लेखकांमुळे सर्वसामान्य वाचकांपासून अपरिचित राहतात. प्रत्येक भाषेत मोजके पण चांगले, उमदे समीक्षक असतात ज्यांची भाषा संज्ञायुक्त असली तरी शब्दबंबाळ नसते. ती वाचकाला परकं करत नाही, खुजं ठरवत नाही… `वा!’ म्हणताना हे पुस्तक या धारेवर तर आहेच, पण त्यापुढे जाऊन मी म्हणेन की, माहितीच्या विस्फोटाच्या काळात मला वाचक हा नुसता पॅसिव्ह भागीदार नव्हे, तर सह-सर्जकही वाटतो. समीक्षालेखन करताना तुम्ही वाचक हे मित्र-सुहृद बनून माझ्या डोळ्यांपुढे येत असता…’
– डॉ. आशुतोष जावडेकर
साहित्याचा मनापासून आस्वाद घेणारा आणि तो घेताना तुम्हालाही ‘वा!’ अशी दाद द्यायला लावणारा समीक्षा-लेखसंग्रह `वा!’ म्हणताना…
अंधाराचं गांव
पत्रकार, सर्जनशील लेखिका, बालसाहित्याच्या आंतरराष्ट्रीय संशोधक अभ्यासिका व भाषाविषयक चळवळीच्या प्रणेत्या म्हणून स्वाती राजे यांची ख्याती आहे. त्यांनी सकाळ दैनिकात १४ वर्षं पत्रकारिता केली असून विविध दिवाळी अंकांमधून कथा, बालसाहित्य, लेख असं लेखन केलं आहे. तसंच लोकप्रिय दूरचित्रवाणी मालिकांचं संवादलेखनही केलं आहे. तसंच मुलांमध्ये भाषेची गोडी वाढावी व त्यांना वाचनाचं महत्त्व समजावं यासाठी त्यांनी 'भाषा फाउंडेशन’ नावाची संस्था स्थापन केली असून त्यांअतर्गत त्या मुलांसाठी विविध उपक्रम राबवत असतात.
बालसाहित्याच्या अभ्यासिका या नात्याने त्यांनी चीन, दक्षिण आफ्रिका, स्पेन, इंग्लंड, इंडोनेशिया, थायलंड, स्वीडन, डेन्मार्क, मेक्सिको आदी देशांत विविध आंतरराष्ट्रीय परिषदांत व चर्चासत्रांत आपले शोधनिबंध सादर केले आहेत. बालसाहित्याच्या क्षेत्रात आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महत्त्वाच्या मानल्या जाणाऱ्या ‘इंटरनॅशनल बोर्ड ऑन बुक्स फॉर यंग पीपल' (इबी) या संस्थेच्या त्या सन्माननीय सदस्य आहेत.
त्यांची आठ बालकथांची पुस्तकं प्रकाशित असून त्या पुस्तकांचे इंग्रजी तसंच कोकणी भाषांत अनुवाद झाले आहेत. त्यांच्या लेखनाला व कार्याला विविध राज्य शासनाबरोबरच राष्ट्रीय तसंच आंतरराष्ट्रीय पातळीवरचे पुरस्कार मिळाले आहेत.
ही गोष्ट जादूची.
जादूची. राक्षसाची. अंधाराची आणि
सुंदर निळ्या स्वप्नपक्ष्याची.
अंधाराच्या गावात होता अंधाराच अंधार सारा!
राक्षसाच्या सावलीनं सारा उजेडच गिळलेला!
उजेड पुन्हा मिळवायचा धिटुकल्या साऊने केला निश्चय.
आलं का यश त्यात तिला?
गोष्ट जादूची. पण धीट साऊच्या खऱ्याखुऱ्या लढाईची!
जादुची वास्तववादाची ही लहानांसाठी आणि
तितकीच मोठ्यांसाठीचीही सुंदर कहाणी…
बबडू बँकेत
मुलांसाठी बँक व्यवहारांची गोष्टीरूप ओळख
राष्ट्रीयीकृत बँकेत तीस वर्षे नोकरी. नंतर स्वेच्छानिवृत्ती. तीन कथासंग्रह प्रकाशित. तरुणपणापासून समाजकार्याची आवड. विविध सामाजिक संघटनांशी संबंधित. चौथी औद्योगिक क्रांती अर्थात एआयचे भविष्यात होणारे परिणाम हा त्यांचा अभ्यासाचा विषय असून त्याबद्दल जनजागृती करण्यासाठी ते विविध कार्यक्रमांचं आयोजन करत असतात.
बँकेचे व्यवहार कसे चालतात?
बँकेत खाती किती प्रकारची असतात?
बचत खातं (Saving Account) कसं उघडायचं?
मुदत ठेव खातं (FD) म्हणजे काय ?
एटीएममधून पैसे कसे काढायचे?
डेबिट आणि क्रेडिट कार्ड यामध्ये काय फरक असतो?
चेक कसा लिहायचा? कसा भरायचा?
चेकवरच्या विविध आकड्यांचा अर्थ काय ?
NEFT, RTGS, IMPS यामार्फत पैसे कसे ट्रान्स्फर करायचे ?
मुलांच्या चौकस बुद्धीला बँक व्यवहारांबाबत
असे अनेक प्रश्न पडत असतात.
दीर्घ काळ बँकिंग श्रेत्रात कार्य केलेल्या
लेखक विजय तांबे यांनी या पुस्तकात
मुलांच्या या प्रश्नांना गोष्टीरूपात,
रंजक पद्धतीने उत्तरं दिली आहेत.
मुलांना बँक व्यवहारांबाबत सजग करणारं पुस्तक.
तू माझी चुटकी आहेस
फारुक एस. काझी सांगोला येथे प्राथमिक शिक्षक म्हणून कार्यरत आहेत. त्यांनी इतिहास आणि शिक्षणशास्त्रात एम.ए. केलं असून डी.एड., बी.एड., डी.एस.एम. इ. पदव्या संपादन केल्या आहेत.
बालसाहित्य हा त्यांचा जिव्हाळ्याचा विषय असून पालकत्वावरही ते नियमित लेखन करतात. मराठी बालसाहित्यात उपेक्षित राहिलेल्या समाजाच्या जाणिवा, परिसर, भावभावना त्यांनी आपल्या कथांतून मांडताना बालकथांचा एक नवीन अनुबंध आकारास आणला आहे. तात्पर्य देणारे, संस्कार करणारे लेखन टाळून मुलांना वाचनाचा आनंद देणारे आणि वाचताना त्यांना प्रश्न पडतील, ते विचार करतील आणि स्वत: काही शोधून काढतील असं साहित्य निर्माण करण्यास ते आग्रही आहेत.
या गोष्टी आहेत अल्फाजच्या, गजलच्या, चुटकीच्या आणि बानो शेळी, बदकबीच्याही ! हे सारेच रमलेत आपापल्या विश्वात आणि या सगळ्यांचं विश्वही आहे अगदी रंगीबेरंगी !
आपल्या मुलांचंही बालपण समृद्ध करून जातील असे हे निरागसतेचे सहज-सोप्या शिकवणीचे, कुतूहलाचे आणि हळव्या अनुभवांचे रंग.
गोष्टींमध्ये उतरलेले हे रंग हळूवारपणे छोट्या वाचकांचंही आयुष्य मस्तपैकी सोनेरी रंगात रंगवून जातात…