वृद्धिंगत होणारी ख्याती

बॉम्बे आणि पुण्यातले गुरुजींचे वर्ग आता जोरात सुरू होते. विद्यार्थ्यांची संख्या वाढत होती. बार्झो, धन, सॅम आणि फ्रेनी या जुन्या शिक्षकांच्या जोडीला आता मधु तिजोरीवाला यांची भर पडली होती. मधुभाईंनीही वर्गात प्रवेश घेतला होता. व्यवसायाने सॉलिसिटर असणाऱ्या मधुभाईंनी त्यांचा नित्याचा बॅडमिन्टनचा खेळ सोडून दिला होता आणि ते नेमाने योग करू लागले होते. अय्यंगारांच्या आयुष्याचा तेही लवकरच अविभाज्य भाग बनले.
तसंच अद्याप वयाने लहान असणारे, पण नंतर दहा वर्षांनी शिक्षक बनलेले – जवाहर बंगेरा, आदिल आणि जहांगीर पालखीवाला, अनाहिता, टीना आणि डायना या मोतीवाला भगिनी आणि कॉली दस्तूरची मुलगी नवाझ ही तरुण पिढी देखील होती.

रमामणी अय्यंगार मेमोरियल योग सेंटरसाठी जागा मिळवून देण्यात मधु तिजोरीवाला यांची फार मोठी मदत अय्यंगारांना झाली. नंतर त्यांनीच ‘लाइट ऑन योग’ ट्रस्ट सुरू केला. सुरुवातीच्या काळातील या शिक्षकांसोबत अय्यंगार महाबळेश्वर किंवा माथेरान अशा ठिकाणी योग-सुट्टीसाठी जात असत. त्यांना गरमी आवडत नसे. त्यामुळे या आरंभीच्या काळातल्या विद्यार्थांबरोबर ते मे महिन्यात शक्यतो बाहेर जाण्याचा प्रयत्न करत.
अशाच एका सहलीच्या वेळी ते केट पॉइंटला गेले. तिथे एका ठिकाणी पर्यटकांनी पुढे जाणं धोकादायक असल्याने कठडे घातले होते. पण गुरुजी त्यावर चढून पलीकडे गेले. जवाहर आणि बिरजूसोबत त्यांनी तिथला एक छोटा कडा चढून पाहिला. पण त्यांचं समाधान झालेलं नव्हतं. तिथे शेजारी कड्याचं टोक होतं. जेमतेम दोन बाय दोन फूट उंचीचं. गुरुजी तिथे जाऊन उभे राहिले. ही जागा इतकी अरुंद होती की, सोबत असणारे जवाहर आणि बिरजू अलीकडे खालीच उभे राहिले. गुरुजीच फक्त तिथे मावू शकत होते. आणि आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे त्यांनी तिथे चक्क शीर्षासन केलं. इकडे खाली उभं राहून हे दिव्य पाहणाऱ्या दोन्ही शिष्यांचा जीव अक्षरश: कंठात गोळा झाला होता. दोघेही ओरडून गुरुजींनी हे अघोरी साहस करू नये म्हणून ओरडून विनवत होते. जागा इतकी अरुंद होती की, पारंपरिक पद्धतीने त्यांना डोक्यावर शरीराचा भार उचलणं जमणार नव्हतं. आपल्या कोपरांच्या बाजूला पाय ठेवून त्यांनी हलकेच वर नेत तोल सांभाळला. जमीन खडकाळ होती आणि खाली थेट खोल दरी होती. त्यांचं धोतर तर आसन केल्यानंतर आडव्या दिशेत उडत होतं. यावरूनच त्या दिवशी वाऱ्याचा वेग किती तुफान असेल, याची कल्पना येत होती. नंतर त्यांनी इतरही काही आसनं केली. खाली उभे राहिलेले हे दोन्ही विद्यार्थी या धाडसाचे साक्षीदार होते. पण दोघेही मनातून पुरते भेदरून गेले होते.
समोरच्या दुसऱ्या कड्यावरून एक विद्यार्थी या प्रकाराचे फोटो काढत होता. सोबत आपल्या कुत्र्याला घेऊन आलेला एक अमेरिकन विद्यार्थीदेखील होता. तो जोरजोरात ओरडून विनवणी करत होता, “तुम्ही पडलात, तर तुमचा केवळ जीव जाईल; पण आम्ही मात्र आमच्या गुरूंना गमावून बसू.” त्यानंतर अनेक वर्षं महाबळेश्वर इथला हा केट पॉइंट त्यांच्या विद्यार्थ्यांच्या लक्षात राहिला. तिथे एक पाटीदेखील लावण्यात आली होती – ‘याच ठिकाणी अय्यंगार यांनी एकदा शीर्षासन केलं आहे.’

BKS-Iyengar

सारे पुण्याला परत आले. या धाडसाचा साक्षीदार असणाऱ्या आदिल पालखीवाला याने त्यांना कुतूहलाने विचारलं, “इतकी कमी जागा असताना तुम्ही हे धाडस कसं करू शकलात? ज्या स्थितीमध्ये पराकोटीच्या संतुलनाची गरज होती, ते आसन कसं केलंत?” अय्यंगारांना नेहमीच कोड्यात बोलायला आवडत असे. आताही त्यांनी तसंच उत्तर दिलं. ते म्हणाले, “माहीत असणारं आणि माहीत नसणारं!” आदिल या उत्तराचा अर्थ असा सांगतो, “तुम्हाला जे ठाऊक आहे त्यावर सारं लक्ष केंद्रित करा. म्हणजे मग जे तुम्हाला ठाऊक नाही, त्याचा त्रास होणार नाही.”
अय्यंगारांबरोबर बार्झो आणि तिजोरीवाला यांनी १९७० साली काश्मीरमधील अमरनाथ यात्रा केली. या यात्रेसाठी त्यांनी एखाद्या लहान मुलाच्या उत्साहाने कशी तयारी केली होती, ते बार्झोची मुलगी सूनु तारापोरवाला हिला आठवतं. त्याच वेळी कॅडबरीने चिकट कॅरॅमल असणारं फाइव्ह स्टार हे चॉकोलेट बाजारात आणलं होतं. प्रवासात खाण्यासाठी त्यांनी या फाइव्ह स्टारचा भला मोठा बॉक्सच आणला होता. परत आले तेव्हा तिघांना त्याचा वीट आला होता. प्रवासासाठी निघणार इतक्यात अय्यंगारांना काहीतरी हवं होतं. ती वस्तू त्यांच्या बॅगेत होती आणि तिला त्यांनी स्टीलचं कुलूप घातलं होतं. दुर्दैवाने त्याची किल्ली त्यांच्या हातून हरवली होती. काय करावं हे कुणालाच कळत नव्हतं. निघायला वेळ तर अगदीच थोडा राहिला होता. सुदैवाने त्या दिवशी बार्झोचा मुलगा इराच; याने या पेचातून मार्ग काढला. तो ऐन वेळी आपल्या आईची हेअरपिन घेऊन आला. त्याला कुलूप काढता येईल का याबाबत सारेच साशंक होते. पण काही क्षणांतच या तरुण मुलाने ते कुलूप तोडलं आणि अय्यंगारांच्या हातात ठेवलं. गुरुजी हे बघून थक्क झाले. तोवर नातेवाइकांनी दुसरं कुलूप आणून दिलं आणि अखेरीस मंडळी या यात्रेच्या प्रवासाला जाण्यास सज्ज झाली.
विमानाने ते श्रीनगरला पोचले. तिथे हाउसबोटीत त्यांनी काही दिवस मुक्काम केला. ते राहत होते तिथे लोकांची गर्दी होती. ते सुट्टीवर होते, तरीही अय्यंगारांचा पहाटे उठायचा आणि योगाचा सराव करण्याचा नेम काही चुकला नाही. त्यामुळे नाइलाजाने त्यांच्या विद्यार्थ्यांनादेखील उठून झोपाळलेल्या डोळ्यांनी त्यांच्या जोडीने आसनं करावी लागत होती.
सर्वसाधारणपणे श्रावण महिन्यात ही यात्रा लोक सुरू करतात. भुरभुरत्या पावसाचे हे दिवस. डोंगररांगांवर धुकं असतं. पहलगामपासून १६ किमी अंतरावर असणाऱ्या चंदनवाडी या ठिकाणापासून रस्ता अधिकाधिक चढणीचा होऊ लागतो. या रस्त्यावर एकतर फक्त चालत किंवा घोड्यावर बसूनच जाता येऊ शकतं. त्यापुढे खुद्द अमरनाथ गुहेपर्यंत ३० किमीचा अतिशय उभा चढ असणारा अवघड रस्ता चालत पार करावा लागतो. गुहेत बर्फाच्या शिविंलगाच्या रूपात भक्तांना शिव दर्शन देतात.
या चालत जाण्याच्या लांब रस्त्यावर इतरांच्या पायांत जुने वापरलेले, म्हणजेच सरावाचे बूट होते. अय्यंगारांनी मात्र नवीन बूट आणले होते. पहिल्या काही अंतरावरच त्यांना त्या बुटांमुळे फार त्रास झाला. त्यांना बूट चावत होते, तरीही ते झपाझप वेगाने चालत इतरांच्या खूप पुढे असत, असं मधुभार्इंना आठवतं.

  • योगाचार्य बी.के.एस. अय्यंगार यांचं चरित्र
  • रश्मी पालखीवाला
  • अनुवाद : नीता कुलकर्णी

पूर्वप्रकाशित : रोहन साहित्य मैफल फेब्रुवारी २०२०


हे पुस्तक खरेदी करण्यासाठी…

योगाचार्य

बी.के.एस. अय्यंगार यांचं चरित्र

रश्मी पालखीवाला या अय्यंगारांच्या निकटवर्तीयांपैकी एक होत. या पुस्तकात त्यांनी अय्यंगार यांच्या जीवनातले चढ-उतार, त्यांचे स्वभावविशेष उत्कटतेने चितारले आहेत, तसंच योगसाधनेकडे पाहायचा गुरुजींचा दृष्टिकोन आणि त्यामागचं त्यांचं तत्त्वज्ञानही विशद केलं आहे. जीवनाच्या अखेरच्या श्वासापर्यंत योगसाधना हा ध्यास असलेल्या हाडाच्या योगशिक्षकाचं चरित्र… /p>

300.00Add to cart


गुरुजींची इतर पुस्तकं…

योगदीपिका

जगभरातील ४० भाषांमध्ये अनुवादित झालेलं योगाचार्य अय्यंगार यांचं आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचं पुस्तक LIGHT ON YOGA चा मराठी अनुवाद


[taxonomy_list name=”product_author” include=”429″]
अनुवाद : [taxonomy_list name=”product_author” include=”578″]


योगसाधकांसाठी हे पुस्तक म्हणजे योगविद्येची जणू गीताच !
१९३६पासून बी.के.एस. अय्यंगार यांनी जनसामान्यांना योगविद्येचे धडे दिले. जगभर प्रवास करून त्यांनी प्रात्यक्षिकांद्वारे योगविद्येचा विविध देशात प्रसार केला. या पुस्तकात त्यांनी ‘योग’ म्हणजे काय, त्या मागचं तत्त्वज्ञान कोणतं व त्याची व्याप्ती किती याविषयी समर्पक चर्चा केली आहे.
पुस्तकात आसनांविषयी सखोल विवेचन करून त्या त्या आसनांची छायाचित्रं दिली आहेत. एवूâण २०० आसनं आणि बंध व १४ श्वसनाचे प्रकार (प्राणायाम) विस्तृतपणे दिले आहेत. पुस्तकात त्या त्या जागी दिलेल्या ६०० छायाचित्रांच्या आधारे तुम्ही कोणतंही आसन शिक्षकाच्या मदतीशिवाय बिनधोक करू शकता.
याशिवाय योग, नाडी, चक्र आणि कुंडलिनी या योगशास्त्रातील महत्त्वाच्या संज्ञांच्या व्याख्या देऊन त्यावर थोडक्यात भाष्यही केलं आहे. परिशिष्टामध्ये विशिष्ट आजारांवर प्रभावी ठरणार्‍या आसनांची यादीच दिली आहे. तसेच योगविद्या आत्मसात करण्यामध्ये विशेष रुची असणार्‍या विद्यार्थ्यांसाठी ३०० आठवड्यांचा एक प्रदीर्घ कोर्सच आखून दिला आहे. या कोर्सची विभागणी तीन भागांमध्ये केली आहे.
प्रारंभी सोप्या आसनांपासून सुरुवात करत थोडी अवघड आसनं आणि नंतर कठीण आसनं टप्प्याटप्प्याने कशी करावीत याचं उत्कृष्ट मार्गदर्शन करणारं हे पुस्तक… योगदीपिका !


<


500.00 Add to cart

Arogya Yoga

Yoga for Health and Well-being


[taxonomy_list name=”product_author” include=”1655″]


Yoga is a complete science with universal value system and a comprehensive philosophy that promotes the health and harmony of an individual in relation to society at large.

The practice of yoga imparts health, well-being, strength of character and peace of mind even to a lay practitioner. Integrity, courage, fearlessness, focus, sincerity, a pleasing personality and self-awareness are qualities bestowed upon the practitioners. It shows the path of self-realization for the more advanced Sādhaka.

The book is as relevant for the common man as for the highly evolved seer. It gives a very detailed methodology for over 45+ āsana s with its variations and various modifications to experience the desired effects; sequences and practical hints for all kinds and levels of practitioners. It includes the use of wall, strap, table, stool, bolsters, blankets found in all households to give the desired effects in the āsana s. There are 7 Chapters dedicated to Śavāsana, Prānāyāma concluding with Dhyāna.

BKS Iyengar is considered one of the foremost Yoga teachers in the world. He is the author of over 30 books on yoga and ‘Ārogya Yoga’ will surely lead the reader to a healthy life.


495.00 Add to cart

आरोग्य-योग

आसन-प्राणायाम, धारणा-ध्यान


[taxonomy_list name=”product_author” include=”429″]


अवघ्या मानवजातीला वरदान ठरणारी भारताची योगासन-साधना मध्ययुगीन काळात अस्तंगत झाल्यासारखी होती. परंतु आज अष्टांग-योग साधनेला पुन्हा महत्त्व प्राप्त झालं आहे. एवढेच नव्हे तर आज ही योगविद्या युरोप-अमेरिकेसारख्या पुढारलेल्या आणि सुधारलेल्या देशांत जाऊन रुजली आहे. या पुस्तकात योगासनांचे शुध्द स्वरूप, त्यांचे शुध्दाचरण, त्यातील बारकावे, शरीरातील उणिवा व रोगव्याधी यानुसार करावयाची त्यांची निवड यासंबंधीचे विस्तृत मार्गदर्शन योगसाधनेचे जगप्रसिध्द महान उपासक योगाचार्य बी. के. एस. अय्यंगार यांनी सर्वांना उमजेल अशा पध्दतीने केलं आहे, आसन, प्राणायाम, धारणा-ध्यान अशा सर्वांगांनी विवेचन करणारं परिपूर्ण पुस्तक.



325.00 Add to cart

पातंजल योगसूत्र

महर्षी पतंजली रचित योगसूत्रांची प्रारंभिक ओळख


[taxonomy_list name=”product_author” include=”429″]
अनुवाद : [taxonomy_list name=”product_author” include=”780″]


पातंजल योगसूत्रे’ हा महर्षी पतंजलींनी सिध्द केलेला भारतीय योगपरंपरेतील महत्त्वाचा ग्रंथ होय. चार पादात विभागलेल्या या ग्रंथात अष्टांग योगसाधनेची सूत्रात्मक पध्दतीने समग्र मांडणी केलेली आहे.
वायु पुराणात सूत्राची व्याख्या दिलेली आहे. ती व्याख्या अशी- ‘स्वल्पाक्षरं असंदिग्धं सारवत् विश्वतोमुखम्..’ अर्थात् कमीतकमी अक्षरे, मांडणीतील असंदिग्धता, विषयाच्या साराने संपृक्त असलेली रचना आणि अर्थाच्या प्रकटनासोबत अभ्यासकाला विषयविश्वाकडे अभिमुख करणे ही सूत्राची वैशिष्टये होत. व्याख्येत वर्णन केलेल्या सर्व गुणांनी ‘पातंजल योगसूत्रे’ मंडित आहेत.
कोणत्याही टप्प्यावरच्या योगसाधकासाठी पातंजल योगसूत्रांचा अभ्यास आवश्यक असतो. साधनेतील प्रत्येक टप्प्यावर ही सूत्रे साधकासाठी नवा अर्थ घेऊन सामोरी येतात आणि साधकाची साधना अधिकाधिक सघन करत जातात हा या सूत्रांचा महत्त्वाचा विशेष आहे.
गेली ऎंशी वर्षे योगाचार्य बी.के.एस. अय्यंगार अप्रतिहतपणे योगसाधनेत गढलेले आहेत. त्यांच्या या दीर्घ साधनेतून त्यांना प्रतीत झालेला योगसूत्रांचा अन्वय या ग्रंथात त्यांनी अचूकपणे आणि सोप्या भाषेत योगसाधकांसाठी तसेच योगप्रेमींसाठी मांडलेला आहे.


275.00 Add to cart

योग एक कल्पतरू

[taxonomy_list name=”product_author” include=”429″]


योगसाधना व योगासने यांच्या नित्याचरणाने शरीर निकोप होत जाते, तसेच मनही शुध्दतेच्या मार्गाला लागते. धारणा-ध्यान त्याला सदाचाराकडे झुकवते. आसन व प्राणायाम यांच्या नित्यपरिपाठाने मनुष्याच्या चित्तवृत्तीत बदल होतो. तो अंतर्मुख होऊन त्याचे विवेक विचार जागृत होतात. हे सर्व कसे घडू शकते, याचाच विचार योगमहर्षी श्री.बी.के.एस.अय्यंगार यांनी या पुस्तकात विविध अंगांनी केला आहे. याच एका साधनेत आपले अवघे आयुष्य व्यतीत करून श्री. अय्यंगार यांनी सिध्द केलेले हे पुस्तक म्हणजे जणू ‘योग-नवनीत’च होय. योगसाधनेसाठी प्रेरणा देणारे आणि योगासनांचे महत्त्व पटवून ती आत्मसात करण्याचा सहज सुलभ मार्ग दिग्दर्शित करणारे एकमेव परिपूर्ण पुस्तक.


250.00 Add to cart

योग सर्वांसाठी

शरीर-व्याधी व ताणतणावांवर उपचार


[taxonomy_list name=”product_author” include=”429″]


योगाचार्य बी.के.एस.अय्यंगार यांनी योगसाधना व योगासने यांचा जास्तीत जास्त प्रसार करण्याचं जणू व्रतच अंगिकारलं आहे. ‘योग सर्वांसाठी’ हे पुस्तक याचाच एक भाग आहे. शरीराच्या विशिष्ट तक्रारींसाठी उपयुक्त पडणारी योगासने विभागवार देऊन या पुस्तकाची रचना वापरायला सोपी अशी वेगळया पध्दतीने करण्यात आली आहे. मानसिक आरोग्य व योगसाधनेच्या इतर बाबींचाही या पुस्तकात विचार करण्यात आला आहे. पुस्तकाचं आणखी एक वैशिष्टय म्हणजे सर्वांनाच योगासनं करणं शक्य व्हावं यासाठी उपकरणांची वा इतर वस्तूंची मदत कशी घ्यावी, यावर पुस्तकात दिलेला भर! या पुस्तकाचा लाभ व्याधिग्रस्त किंवा धडधाकट – स्त्री, पुरुष, मुले सर्वांनाच होणार आहे, म्हणूनच हे आहे, योग सर्वांसाठी!


325.00 Add to cart

योगासने मुलांसाठी


[taxonomy_list name=”product_author” include=”549″]


योगासनांमुळे शरीर निकोप राहते, तसेच मानसिक संतुलन आणि मनाची एकाग्रता राखण्यासही त्यांची मदत होते. योगासनांना लहानपणापासूनच सुरुवात करणे म्हणजे ओल्या मातीला योग्य वेळी योग्य आकार देणे म्हणूनच या पुस्तकात मुलांचा विचार करून योगासनांच्या काही कृती छायाचित्रांसह दिल्या आहेत. सुस्पष्ट छायाचित्रांमुळे योगासने त्यातील बारकाव्यांसह करण्यास मदत होईल. तसेच योगासनांचे महत्त्व, हठयोग म्हणजे काय, ध्यानसाधना कशी करावी यासंबंधी प्राथमिक माहितीही यात आहे. या पुस्तकामुळे नियमित योगासने करणे हा मुलांना कटकटीचा पिरियड न ठरता खेळाचा तास ठरू शकतो!



100.00 Add to cart

स्त्रियांसाठी योग…एक वरदान

स्त्रियांना जीवनातील प्रत्येक टप्प्यात साथ देणारा असा योगमार्ग …त्यासाठी सर्वांगीण मार्गदर्शन


[taxonomy_list name=”product_author” include=”362″]


या पुस्तकात विशेषत: स्त्रियांना उपयुक्त ठरतील असे योगाविषयीचे व आसनांविषयीचे बारकावे सादर केले आहेत. यात आसने, प्राणायाम, बंध, मुद्रा आणि ध्यानविषयक माहिती तंत्रासहित दिली आहे. याचा फायदा शारीरिक तंदुरुस्ती ठेवण्यास होईल त्याचप्रमाणे विविध व्याधींवर उपचार म्हणूनही होईल. योगसाधनेची दिलेली क्रमवार पध्दती हे या पुस्तकाचं वैशिष्टय होय. तसेच योग या विषयाची मांडणी, योगाच्या प्रायोगिक अंगाची विषयवार मांडणी, तो प्रत्यक्ष कृतीत उतरवण्यासाठी ठरविलेला मार्ग या बाबतीत लेखिकेने पुस्तकात सखोल व सचित्र मार्गदर्शन केलं आहे.
पुस्तकाची ठळक वैशिष्टये
0 दृढशास्त्रीय बैठक
0 अभ्यासाची क्रमवार मांडणी
0 मूलभूत दृष्टी देऊन योगतत्त्वाचा
सर्वांगीण परामर्श
0 सहजपणे आत्मसात करता येण्याजोगी आसने, प्राणायाम, ध्यान यांचे तंत्र
0 क्षमतेनुसार दिलेले विविध पर्याय
योगविद्या गुरूशिवाय साध्य होत नाही, पण या पुस्तकाचा आपण जर मनापासून अभ्यास केला तर जवळजवळ प्रत्यक्ष गुरूकडून मिळेल इतकं समग्र आणि सखोल ज्ञान यातून मिळतं. यातील माहिती परिपूर्ण व अचूक आहे.



475.00 Add to cart

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *